Nastolatek i jego przyszłość. Wskazówki dla rodziców przed maturą 2023

Czas na rozmowę o przyszłości

Trudno wskazać jeden konkretny moment, w którym należałoby porozmawiać z nastolatkiem o jego przyszłości. Wychowywanie dziecka to przecież długi, wymagający i przebiegający wieloma etapami proces. Każdego dnia zdarzają się sytuacje, w których warto szukać możliwości do rozmowy o jego planach na kolejne lata.

Wyobraźmy sobie, że oglądamy wspólnie film. Może to być na przykład historia młodego człowieka, który rozpoczyna karierę w jakiejś korporacji. Wtedy warto zadać sobie i swojemu dziecku kilka pytań – to mogą być pytania o kwestie banalne, np. «czy taka praca w ogóle by ci się podobała? Czy to jest coś, w czym byś się odnalazła lub odnalazł? Jakie dostrzegasz plusy i minusy takiej pracy i kariery?». Te z pozoru banalne kwestie mogą nas w rozmowie doprowadzić do stawiania pytań poważniejszych. Przykładowo: «w czym czujesz się dobra lub dobry, jakie rzeczy sprawiają ci radość?». A to jest już bardzo dobra podstawa do poważnej rozmowy o przyszłości nastolatki czy nastolatka – wskazuje prof. Tomasz Grzyb.

Obserwować, nie narzucać

Z całą pewnością można założyć, że jeśli któregoś dnia podejdziemy do naszego dziecka i powiemy: «słuchaj, usiądź na kanapie, bo musimy poważnie porozmawiać o twojej przyszłości – to już w końcu najwyższy czas, żeby wybrać ci karierę zawodową», to możemy co najwyżej spodziewać się reakcji w rodzaju słynnego «no weź tato…» – mówi psycholog.

Musimy zdawać sobie sprawę, że taka rozmowa jest trudna dla obu stron. Osoby nastoletnie również mają problem z jasnym sformułowaniem swoich planów na przyszłość. Czasem po prostu dlatego, że same nie są pewne, co chcą robić w życiu, i nie ma w tym niczego złego czy nienormalnego. Zadaniem rodziców i opiekunów jest zatem spokojne i długotrwałe towarzyszenie młodemu człowiekowi w jego wyborach każdego dnia. Bo to właśnie obserwacja dziecka w jego codzienności, w tym wszystkim, z czym radzi sobie dobrze i kiepsko, pozwala na delikatne zasugerowanie, które ścieżki kariery dla niego wydają się sensowne, a które niekoniecznie. Przy czym kluczowe jest tutaj słowo „delikatne”. Jeśli rodzice lub opiekunowie podejdą do swoich dzieci z wymyślonym i zaprojektowanym przez siebie planem na jego przyszłość, to z ogromnym prawdopodobieństwem może okazać się, że młody człowiek taki plan odrzuci.

Dzień testowy przyszłej kariery

Może się zdarzyć, że dziecko chce wybrać ścieżkę kariery, która w odczuciu rodziców lub opiekunów jest dla nastolatka zupełnie nieodpowiednia. Komunikat, taki jak „daj spokój, ty sobie z czymś takim w życiu nie poradzisz”, nie jest rozwiązaniem i sposobem na zmianę podejścia młodej osoby do swojej przyszłości. Często problemem okazuje się zupełnie nierealne wyobrażenie, jakie osoba nastoletnia ma o konkretnym zawodzie.

Można zatem, jeśli jest to wykonalne, zorganizować coś w rodzaju «dnia testowego». Jeśli np. nasza córka marzy o tym, aby zostać lekarką weterynarii, a my wiemy, że pobranie krwi kończy się u niej omdleniem albo atakiem paniki, to może warto umówić się ze znajomym weterynarzem i pozwolić jej przez jeden dzień pobyć w klinice. Taki «dzień próby» może być istotny. Zauważmy, że cokolwiek nie wydarzy się w jego trakcie, wynik będzie dla nas bardzo dobry. Jeśli okaże się, że nasza córka doskonale radzi sobie z widokiem krwi, to sami przekonamy się do tego, że jej kariera lekarki weterynarii może być zupełnie sensowną. Jeśli jednak taki dzień w klinice weterynaryjnej był dla niej absolutnie nie do wytrzymania, to najprawdopodobniej sama dojdzie do wniosku, że to nie jest droga dla niej – tłumaczy ekspert.

Chwila satysfakcji źródłem potencjału

Dobrym pomysłem na drodze do odkrycia własnego potencjału wydaje się szukanie tzw. „sweet spotów”. To takie chwile czy wydarzenia w życiu młodego człowieka, w których doświadczył naprawdę głębokiej satysfakcji, przyjemności i poczucia sprawczości. To może być moment naprawienia czegoś, co było zepsute, nauczenia kogoś jakiejś nowej rzeczy albo po prostu poczucie specyficznych emocji, które przychodzą do człowieka po rozwiązaniu czegoś trudnego, np. skomplikowanego zadania matematycznego. Takie „sweet spoty” pozwalają nam rozpoznać, w czym jesteśmy dobrzy, co przynosi nam satysfakcję, co daje nam poczucie nagrody. Właśnie w taki sposób możemy odkryć swój potencjał – ale także po prostu ścieżkę kariery, w której będziemy czuli się usatysfakcjonowani i spełnieni.

W swoim tempie

Przed podejściem do matury byłoby najlepiej, gdyby jakieś kierunki rozwoju konkretnego maturzysty lub maturzystki zostały już wybrane. Niemniej zdarza się, że młody człowiek interesuje się tak wieloma rzeczami, że trudno mu wskazać tę konkretną. W takich przypadkach najlepszym rozwiązaniem wydają się studia dające stosunkowo dużo możliwych dróg kariery, takie, które nie zamykają zbyt wielu opcji i możliwości.

Nie każdy też odkryje swój potencjał przed maturą. Wielu młodych ludzi potrzebuje do tego dłuższego czasu. Trzeba pamiętać, że we współczesnym świecie jedyną pewną rzeczą jest zmiana. Oznacza to, że lepiej jest inwestować w zdolność do adaptacji, uczenia się nowych rzeczy, twórczego rozwiązywania problemów niż koncentrować na zdobyciu jednej konkretnej umiejętności – wyjaśnia prof. Grzyb.

Kursy Matura 2023 online

Ekspertki i eksperci Uniwersytetu SWPS wychodzą naprzeciw potrzebom maturzystek i maturzystów. Podczas siedmiu darmowych kursów maturalnych opowiedzą m.in. o tym, jak efektywnie się uczyć, jak zadbać o motywację do nauki czy jak zaplanować swoją przyszłość. Serdecznie zapraszamy do udziału w kursach. Więcej informacji na stronie: https://web.swps.pl/matura.

Najbliższe kursy:

26.10.2022 r., godz. 18.00–19.00

Jak pomóc maturzyście odkryć swój potencjał? Jak wspierać nastolatka w planowaniu przyszłości?

prowadzący: dr hab. Tomasz Grzyb, prof. Uniwersytetu SWPS

9.11.2022 r., godz. 18.00–19.00

Techniki pamięciowe – jak uczyć się szybko i skutecznie?

prowadząca: dr Edyta Bonk

7.12.2022 r., godz. 18.00–19.00

Pewność siebie i motywacja! Jak wzmocnić swoje poczucie wartości w chwilach kryzysu?

prowadząca: dr Agnieszka Mościcka-Teske