Aktualność myśli Roberta Michelsa

Radomir Miński teorie słynnego niemieckiego socjologa przeplata z jego biografią. Robert Michels, żyjący w latach 1876-1936, doszedł do wniosku w swoich rozważaniach, że formalna organizacja biurokracji w sposób nieunikniony prowadzi do oligarchii, w ramach której organizacje pierwotnie idealistyczne i demokratyczne w przyszłości będą zdominowane przez małe grupy ludzi.

Są to ludzie, którzy osiągnęli wysokie stanowiska i realizują własne partykularne interesy. Na taką oligarchię narażone są duże organizacje, które wyłaniają grono osób do podejmowania decyzji. Ta mała grupa ludzi właśnie odpowiedzialna jest za konkretne ustalenia. Michels uważał, że osoby z tej grupy coraz częściej będą podejmować decyzje, które głównie będą miały na celu utrzymanie ich pozycji, a nie kierowanie się dobrem ogółu.

Autor „Aktualności…” jest zdania, że Roberta Michelsa nie należy łączyć jedynie z politologią, bowiem ze wszystkich trzech ojców założycieli elityzmu (tzw. święta trójca elityzmu: Mosca, Pareto, Michels), to właśnie on przedstawił podejście najbardziej socjologiczne. Wiele miejsca w naukowej działalności Michelsa zajmuje wypracowanie jednolitej ramy teoretycznej dla badań empirycznych nad elitami; jako badacz twórczo nawiązał do dorobku Moski, Pareto oraz Webera.

Jego wkład w rozwój elityzmu polegał na dostarczeniu empirycznych przesłanek słuszności tego stanowiska, a żelazne prawo oligarchii partii politycznych przynależy do współczesnego kanonu nauk społecznych. W Polsce jak dotychczas nie ukazały się ani monografia poświęcona Robertowi Michelsowi, ani tłumaczenie jego największego dzieła „Zur Soziologie des Parteiwesens in der modernen Demokratie. Untersuchungen über die oligarchischen Tendenzen des Gruppenlebens” (1911), stąd prezentowana książka wypełnia istniejącą w tej problematyce lukę.