Pozycja smaku. Jedzenie w granicach sztuki
Tym, co odróżnia nas od zwierząt, jest sposób przygotowywania posiłku. Gotowanie stanowi czynność właściwą tylko człowiekowi, a estetyka przygotowywania pokarmu i spożywania go to zagadnienie, które w ostatnich dziesięcioleciach na polu szeroko pojętej humanistyki zyskuje na znaczeniu. „Przemiana pokarmu z surowego w gotowane stworzyła więzi społeczne i kulturę” – pisze we wstępie dr Dorota Koczanowicz, autorka ostatnio wydanej publikacji „Pozycji smaku. Jedzenie w granicach sztuki”.
Znaczenie jedzenia
Jedzenie jest czymś prymarnym dla naszego funkcjonowania biologicznego, ale również jest niezwykle istotnym elementem kultury. Nieprzypadkowo wszystkie ważne zdarzenia w naszym życiu, od narodzin po śmierć, świętujemy przy stole. Jednocześnie w tradycji filozoficznej zmysł smaku nie był uważany za godny poważnego namysłu. Sfera odżywiania stanowiła temat dość przyziemny i mało istotny, temat, z którym antropocentryczny świat intelektualistów nie chciał się mierzyć. Estetyzacją spożywania pokarmu, jego przygotowaniem, podaniem zajmowały się kobiety. Food studies odkrywają jedzenie na nowo dla interpretacji ludzkiej egzystencji.
Z recenzji wydawniczej Tomasza Kitlińskiego
Książka jest wysoce intertekstualna: absorbuje i transformuje (Julia Kristeva) teksty i obrazy z różnych epok i z różnych kultur. Interpretacja owych tekstów i obrazów – zawsze własna – wskazuje na niezwykłą wiedzę, orientację intelektualną biegłość autorki w wielu dziedzinach nauki. Rozważania teoretyczne podporządkowane są pytaniu: czy jedzenie jest sztuką? Czytelnik dowie się, jak na nie odpowiadali wybitni myśliciele i myślicielki, a zarazem pozna ich upodobania kulinarne. Co jadł Kant, co było daniem popisowym Hume’a i dlaczego Sartre stronił od skorupiaków, a Giard unikała gotowania? Dorota Koczanowicz tworzy swoistą komparatystykę jedzenia; jeśli można tak rzec: porównawcze sztuki kulinarne – przez pryzmat humanistyki. (...) Szczególną uwagę poświęca ona praktykom artystycznym od F.T. Marinettiego, Abramoyić i Ulaya oraz Marthy Rosler do Julity Wójcik, Elżbiety Jabłońskiej, Anny Królikiewicz, Marije Vogelzang, a w szczególności Daniela Spoerriego. Twórczość tego ostatniego doczekała się interpretacji autorki w pierwszoosobowej opowieści. Z kolei rozważania o sztuce RirkritaTirayaniji przenoszą nas do kultury tajskiej, dzięki czemu książka wzbogaca się o perspektywę postkolonialną. Spotkanie i – dodałbym – gościnność wobec Obcego to doświadczenie mocno obecne we współczesnej sztuce jedzenia.
Partnerem merytorycznym wydania jest Uniwersytet SWPS
O autorce
dr Dorota Koczanowicz
Kulturoznawczyni, doktor nauk o sztuce, pracuje w Instytucie Kulturoznawstwa UWr. Prowadzi też zajęcia na Uniwersytecie SWPS. Jest autorką książki i artykułów dotyczących zagadnień estetycznych, genderowych, sztuki współczesnej i kultury kulinarnej. Była stypendystką John F. Kennedy Institute w Berlinie oraz The Wittgenstein Archiyes w Bergen. W 2014 roku otrzymała grant NCN-u na badanie relacji pomiędzy jedzeniem i estetyką. Opublikowała Doświadczenie sztuki, sztuka życia. Wymiary estetyki pragmatycznej (2008); współredagowała: Między estetyzacją a emancypacją. Praktyki artystyczne w przestrzeni publicznej (2010), Between Literature and Somaesthetics: On Richard Shusterman’s Pragmatism (2012), a także Discussing Modernity. A Dialogue with Martin Jay (2013). Publikuje m.in. w „Pracach Kulturoznawczych”, „Kontekstach”, „Performance Research” i „The Monist”. Namiętnie wyszukuje i kolekcjonuje doświadczenia smakowe.