Efekt Kameleona. Psychologia naśladownictwa
Ludzie naśladują swoje zachowania od zawsze. Nieprzypadkowo lista wyrazów określających wzajemne naśladownictwo zdaje się nie mieć końca – wzorowanie się na kimś, imitowanie kogoś, małpowanie, upodabnianie się, kopiowanie, kalkowanie… Czy wszyscy jesteśmy społecznymi kameleonami? – pyta w swojej najnowszej książce „Efekt kameleona. Psychologia naśladownictwa” dr Wojciech Kulesza, który ostatnie kilkanaście lat pracy naukowej poświęcił badaniu tego fascynującego zjawiska.
Wszyscy jesteśmy kameleonami
Czym jest efekt kameleona tak gruntownie przebadany i opisany przez dr. Kuleszę? To nic innego jak mimowolna, automatyczna skłonność do upodabniania się do osób, z którymi wchodzimy w interakcję. Naśladować można wszystko – od mimiki, przez gesty, sposób mówienia po ogólną postawę.
Umiejętność synchronizacji zachowań ćwiczymy już od urodzenia. W ciągu pierwszych 72 godzin życia człowiek zaczyna naśladować swoje najbliższe otoczenie, nie zdając sobie sprawy, że ono w ogóle istnieje. Płacze, bo wszyscy dookoła robią to samo, a zakodowany genetycznie przekaz podpowiada mu, że to najlepsze z możliwych rozwiązań – w końcu zwiększa szanse na przeżycie i pozwala nawiązać pierwsze relacje.
Ten mechanizm znany jest powszechnie w świecie zwierząt. Mimikra, upodobnianie się do otoczenia, przynosi naśladowcy konkretną korzyść – bezpieczeństwo, pierwotną potrzebę, którą dzielimy z innymi zwierzętami.
Efekt kameleona łączy ludzi
Dr Kulesza przytacza szereg badań, które skupiają się na analizie społecznych korzyści, jakie niesie ze sobą naśladownictwo innych. Udowodniono, że naśladowanie/synchronizowanie zachowań prowadzi do budowy głębszych, bardziej satysfakcjonujących relacji z innymi, wzbudza poczucie bliskości między ludźmi i rodzi większe zaufanie między nimi. Podświadomie czujemy sympatię do osób, które zachowują się podobnie do nas i jesteśmy bardziej skłonni do niesienia im pomocy. A przecież trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie bez zaufania, poczucia bezpieczeństwa i przynależności – w tym ujęciu efekt kameleona jest spoiwem społecznym.
Wszystko, co warto i trzeba wiedzieć o naśladownictwie
Czy każdy jest społecznym kameleonem? Co nam daje naśladownictwo? Czy społeczna mimikra ma także złe strony? I czy jesteśmy w stanie nauczyć się naśladownictwa tak, by wykorzystywać je do swoich celów? Szukając odpowiedzi na te pytania, autor „Efektu kameleona” sięga do dziesiątek najnowszych psychologicznych publikacji i badań na temat naśladownictwa.
Jak podkreśla w recenzji książki prof. Bogdan Wojciszke: „Książka ta przedstawia bardzo wszechstronny, wyczerpujący i analityczny przegląd psychologicznej literatury na temat naśladownictwa oraz jego wyznaczników i konsekwencji. Jest to literatura bardzo współczesna, często dosłownie z ostatnich paru lat, zaś autor wykazuje się jej dogłębnym zrozumieniem i porusza się po niej z niezwykłą swobodą i erudycją. Książka pozwala czytelnikowi uzyskać pełną orientację we współczesnym stanie badań nad naśladownictwem i zbliżonymi zjawiskami”.
Naśladowanie ma ogromny wpływ na budowanie satysfakcjonujących relacji międzyludzkich. Synchronizacja zachowań zwiększa skłonność ludzi do współpracy oraz ich chęć niesienia pomocy innym, buduje zaufanie. Efekt kameleona ma większe znaczenie, niż jesteśmy skłonni mu przypisywać.
O autorze
Dr Wojciech Kulesza – doktor psychologii, pełni funkcję p.o. kierownika Katedry Psychologii Społecznej i Międzykulturowej na Uniwersytecie SWPS Wydział Zamiejscowy w Poznaniu. Autor wielu artykułów dotyczących efektu kameleona opublikowanych w polskich i międzynarodowych czasopismach. Stypendysta tygodnika „Polityka”. W latach 2012–2013 przebywał na Florida Atlantic University (USA). W latach 2010–2013 związany z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Prywatny czas najchętniej spędza z córkami i na motocyklowych eskapadach. Interesuje się także ratownictwem i pierwszą pomocą medyczną w wypadkach komunikacyjnych – jest pomysłodawcą projektu motopozytywni.pl, w którym wykorzystał w praktyce psychologię społeczną.
Strefa wideo
Efekt kameleona. Psychologia naśladownictwa
Jeśli kelnerka powtarza słowa klientów, to ma szansę na wyższe napiwki, a gdy ekspedientka w drogerii kopiuje gesty kupujących, to zarobi więcej – tak działa efekt kameleona.
dr Wojciech Kulesza