Samo się nie myśli. Afekt w procesach poznawczych
Co dzieje się w naszych umysłach, gdy uczymy się, myślimy albo rejestrujemy wydarzenia z otaczającej rzeczywistości? Dlaczego pewne obiekty, osoby lub wydarzenia budzą w nas pozytywne emocje, a inne oceniamy negatywnie? Czy towarzyszące temu procesy wartościowania możemy świadomie kontrolować? Odpowiedzi na te pytania przynosi najnowsza książka prof. Aliny Kolańczyk. Publikacja to rezultat ponad 30-letnich badań prowadzonych przez prof. Kolańczyk i jej zespół.
Nieuświadomiony afekt w procesach poznawczych
To nieuświadomiony afekt steruje uwagą, a w konsekwencji poznaniem i jego efektami – tak brzmi główna teza książki prof. Kolańczyk. Zdaniem badaczki nieuświadomiony afekt pełni funkcję przełącznika procesów automatycznych na kontrolowane. To afekt decyduje o tym, co zostanie skierowane do uświadomionej obróbki poznawczej.
Przykład? Ratownik musi zadbać o bezpieczeństwo plażowiczów. To jego praca, którą zobowiązał się rzetelnie wykonywać. Skąd czerpie motywację, by w pełni zaangażować się w powierzone mu zadania? W sposób nieświadomy ocenia osoby kąpiące się pozytywnie, co sprawia, że koncentruje na nich uwagę i śledzi ich zachowania. Na jego motywację wpływa wartościowanie i wynikające z niego zaangażowanie afektywne. To oczywiście jeden z wielu przykładów przywoływanych przez autorkę, która w sposób obrazowy tłumaczy zawiłości zagadnienia.
Nowa perspektywa badawcza
Książka zawiera także obszerny opis modelu funkcjonowania afektu w regulacji zachowań celowych. Model został poparty licznymi eksperymentami, przeprowadzonymi zgodnie ze światowymi standardami.
Jak podkreśla w recenzji książki prof. Tomasz Maruszewski: „Połączenie perspektywy psychologii różnic indywidualnych z perspektywą analizy procesów utajonych przyniosło wyniki bardzo interesujące od strony teoretycznej. Wyniki te zapewne sprowokują szerszą dyskusję dotyczącą podejmowanych zagadnień”.
Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Smak Słowa. Partnerem publikacji jest Uniwersytet SWPS.
Główną osią badań prezentowanych w książce jest wyjaśnienie motywacyjnej roli nieuświadamianego afektu w procesach poznawczych, zarówno w kierunkowym uczeniu się, myśleniu, jak i w spostrzeganiu zagrożenia.
O autorze
Alina Kolańczyk – profesor psychologii, na co dzień związana z Wydziałem Zamiejscowym w Sopocie Uniwersytetu SWPS. Jej zainteresowania dotyczą procesów poznawczych oraz emocjonalnych i afektywnych leżących u podstaw ludzkich działań. Autorka wielu książek oraz artykułów, między innymi: „Intuicyjność procesów przetwarzania informacji” (1991), „Czuję, myślę, jestem. Świadomość i procesy psychiczne w ujęciu poznawczym” (1999) czy „Serce w rozumie. Afektywne podstawy orientacji w otoczeniu” (współautorka i redaktorka; 2004).