Psychofizjologiczne wyznaczniki trwałości efektów treningów poznawczych u osób starszych
projekt naukowy
Psychofizjologiczne wyznaczniki
trwałości efektów treningów poznawczych u osób starszych
Okres realizacji projektu: 2012–2015
Problemy z koncentracją, zaniki pamięci, trudności z przyswajaniem wiedzy i logicznym myśleniem… Czy uczenie się przez całe życie jest możliwe? Czy jesteśmy w stanie przeciwdziałać skutkom upływającego czasu? Celem badania jest sprawdzenie, w jakim stopniu trening pamięci przyczynia się do trwałej poprawy kondycji umysłowej osób starszych, oraz opracowanie sposobu zapobiegania niekorzystnym zmianom w sferze intelektualnej, które zachodzą wraz z wiekiem.
Założenia projektu
Trening poznawczy dla seniorów
Utrzymanie optymalnego poziomu funkcjonowania jak największej liczby obywateli stanowi – wobec stałego wzrostu odsetka osób starszych – jedno z najistotniejszych wyzwań stojących przed współczesnymi społeczeństwami. Analizy dotyczące uwarunkowań zdrowego starzenia się wskazywały najczęściej na takie zmienne jak wczesna edukacja czy predyspozycje genetyczne, a zatem czynniki nie podlegające już modyfikacji w starszym wieku.
Najnowsze doniesienia w tym obszarze silniej podkreślają rolę ogromnej plastyczności mózgu, którą obserwuje się zarówno w dorosłości, jak i w wieku starszym. Dokładne poznanie mechanizmów i zakresu możliwych zmian plastycznych jest kluczowe z punktu widzenia opracowania optymalnych interwencji zapewniających spowolnienie (a czasem nawet cofnięcie się) zmian, które zazwyczaj obserwujemy u osób starszych.
Cele projektu
Najważniejszym celem proponowanego projektu jest zbadanie na poziomie wskaźników behawioralnych i elektrofizjologicznych zmian zachodzących pod wpływem treningu pamięci roboczej u osób starszych oraz określenie, który z tych wskaźników jest najlepszym predyktorem trwałej poprawy funkcjonowania poznawczego. Dodatkowo, w trakcie realizacji projektu możliwe będzie określenie, który z tych wskaźników jest lepszym predyktorem transferu uzyskanej poprawy na inne (nie trenowane) funkcje.
Nowatorska metoda badawcza
Wskaźniki behawioralne stosowane zazwyczaj w badaniach dotyczących treningów poznawczych są współdeterminowane przez różne strategie metapoznawcze (np. strategie rozwiązywania zadania, regulacji emocjonalnej). Oznacza to, że wskaźniki takie mogą ilustrować poprawę mającą jedynie charakter pozorny i niekoniecznie prowadzącą do rzeczywistego wyćwiczenia kluczowego mechanizmu pamięciowego (i neuronalnego).
W badaniu zastosowano nowatorską metodę wyznaczania pojemności pamięci roboczej w oparciu o pomiar EEG, która charakteryzuje się wyższą trafnością predykcyjną w porównaniu do danych stricte behawioralnych. Wskaźnik stworzony w oparciu o pomiary psychofizjologiczne obrazuje zmiany w układzie nerwowym, które przyczynowo związane są ze sprawniejszym działaniem mechanizmów pamięci roboczej. Zmiany uzyskane w zakresie tego wskaźnika są zatem kluczowe dla przewidywania trwałości i ogólności efektów treningu.
Wpływ rezultatów
Realizacja tego projektu pozwoli na lepsze zrozumienie mechanizmów neuronalnych leżących u podłoża zmian obserwowanych w wyniku stosowania intensywnych treningów poznawczych. Oprócz tego celem opisanych tu badań jest rozstrzygnięcie, czy wskaźniki oparte o miary elektrofizjologiczne będą lepszymi predyktorami trwałości efektów uzyskiwanych w trakcie treningów poznawczych.
Jeśli okaże się to prawdą, wyniki tego projektu mogą mieć bardzo aplikacyjny charakter i przyczynić się do opracowania metody oceny jakości oddziaływań mających na celu podniesienie poziomu funkcjonowania poznawczego osób starszych. Wydaje się, że pozytywne rezultaty badań prowadzonych w ramach projektu mogą się również przełożyć na opracowanie skuteczniejszych form odziaływania poprawiającego funkcjonowanie nie tylko osób w podeszłym wieku, lecz także ludzi na przestrzeni całego życia.
Zespół badawczy
Główni wykonawcy
- dr Jan Kamiński
- mgr Anna Maria Wieczorek
- mgr Barbara Zarzecka
Publikacje
- Zakrzewska, M.Z. i Brzezicka, A. (2014). Working memory capacity as a moderator of load-related frontal midline theta variability in Sternberg task. Frontiers in Human Neuroscience, 8:399. doi: 10.3389/fnhum.2014.00399
- Brzezicka, A., Kamiński, J. i Wróbel, A. (2013). Local resource depletionhypothesis as a mechanism for action selection in the brain. Behavioral andBrain Sciences. (IF = 25.056; 50pkt.).
- Kamiński, J. Brzezicka, A., Gola, M. i Wróbel, A. (2012). Beta bandoscillations engagement in human alertness process. International Journal ofPsychophysiology, 85, 125128.
- doi: 10.1016/j.ijpsycho.2011.11.006. (IF =Psychophysiology, 85, 125128.
doi: 10.1016/j.ijpsycho.2011.11.006. (IF =2,144; 30pkt) - Kamiński, J., Brzezicka, A. i Wróbel, A. (2011). Short term memory capacity(7+/2) predicted by theta to gamma cycle length ratio. Neurobiology ofLearning and Memory, 95, 1923. (IF = 3,419; 35pkt).
Artykuły popularnonaukowe
- Brzezicka, A. (czerwiec, 2014). Mózg ma rezerwy. „Psychologia dziś” (1/2014).
- Wieczorek, A. i Brzezicka, A. (maj, 2012). Mózgowy fitness. Miesięcznik „Charaktery” (05/2012).
Wystąpienia konferencyjne
- Zakrzewska, M., Magnuski, M. i Brzezicka, A. (kwiecień, 2014). Measure Projection Toolbox as an alternative to standard ICA clustering: Application to memory related EEG study. Poster prezentowany na NEURONUS 2014 IBRO & IRUN Neuroscience Forum. Kraków, Polska.
- Brzezicka, A., Kowalczyk, N. i Bielecki, M. (Sierpień, 2013). Frontal Theta Power as a Predictor of Sternberg Task Performance – Multilevel Approach. Wystąpienie na ESCOP 2013. Budapeszt, Węgry.
- M. Kaminski, K.J. Blinowska, A. Brzezicka, J. Kaminski, R. Kus.(2013), The time-varying causal coupling in brain and organization of its networks. The 4th International Conference on Cognitive Neurodynamics Sitguna, Sweden.
- Zakrzewska, M. i Brzezicka, A. (czerwiec, 2013). Zmiany w pasmie theta w reakcji na obciążenie pamięci u osób z niską i wysoką pojemnością pamięci roboczej. Wystąpienie na 44 Zjeździe Psychiatrów Polskich – „Między neurobiologią a środowiskiem”, Lublin, Polska.
- Brzezicka, A. i Kamiński, J. (wrzesień, 2012). How to predict short-memory capacity by measuring EEG signal?. Wystąpienie na 6th European Working Memory Symposium (EWOMS). Fryburg. Szwajcaria.
- Kamiński, J., Brzezicka, A. i Wróbel, A. (lipiec, 2012). Length of individual gamma cycle predicts increase of reaction time in Sternberg task. Poster prezentowany na 8th FENS Forum. Barcelona. Hiszpania.