Strategie aktywizowanew procesie dokonywania przekładu pisemnego. Uwarunkowania kompetencji tłumacza
projekt naukowy
Strategie aktywizowane w procesie dokonywania przekładu pisemnego
Uwarunkowania kompetencji tłumacza
Okres realizacji projektu: marzec 2014 – październik 2016
Kompetencje tłumaczy oraz strategie obierane przez nich podczas przekładu tekstu były tematem badań prowadzonych przez dr Dagmarę Joannę Płońską. Ich wyniki mogą posłużyć do opracowania doskonalszych narzędzi tłumaczeniowych oraz metod kształcenia tłumaczy, co w rezultacie umożliwi bardziej efektywną i jakościową pracę.
Założenia projektu
Badanie objęło trzy grupy: doświadczonych tłumaczy, studentów lingwistyki stosowanej oraz osoby bardzo dobrze znające język obcy, bez doświadczenia w tłumaczeniu. Przeanalizowano strategie tłumaczenia stosowane przez osoby o różnym stopniu doświadczenia w przekładzie, błędy pojawiające się podczas korzystania z nich oraz proces nanoszenia poprawek. Dodatkowo zbadano reprezentację tekstu powstająca w umysłach osób dokonujących przekładu oraz wpływ wstępnej lektury tekstu na późniejszy wybór strategii tłumaczenia. Sprawdzono też, czy dyspozycja tłumacza wpływa na sposób dokonywania przekładu.
Wyniki
Jak wynika z badań kluczowa różnica w kompetencji między osobami bez przygotowania do tłumaczenia a zawodowymi tłumaczami dotyczy nie stosowanych strategii tłumaczenia, a popełnianych błędów. Co więcej, stosowanie poszczególnych strategii wiąże się z popełnianiem typowych dla nich błędów, ale nie we wszystkich grupach badanych.
Okazało się również, że tłumacze ostrożni, w rozumieniu Stuarta Campbella, częściej niż tłumacze skłonni do podejmowania ryzyka dokonują przekładu, zastępując po prostu słowa jednego języka słowami drugiego języka, bez głębszej analizy tekstu. Z badania wynika ponadto, że lektura tekstu przed jego tłumaczeniem istotnie skraca czas dokonywania przekładu.
Wyniki rzucają nowe światło na zagadnienie kompetencji tłumacza. Są też przyczynkiem do zrozumienia przebiegu złożonego procesu przetwarzania informacji językowych, jakim jest tłumaczenie. Wyniki mogą zostać wykorzystane do opracowania doskonalszych narzędzi tłumaczeniowych i nowych metod kształcenia tłumaczy, jak również do zwiększenia efektywności pracy tłumaczy.
Publikacje
- Problems of Literality in French-Polish Translations of a Newspaper Article Płońska, D. (2015). W: M. Carl, S. Bangalore i M. Schaeffer (red.), New Directions in Empirical Translation Process Research: Exploring the CRITT TPR-DB. Cham: Springer.
- Psycholingwistyczny model procesu tłumaczenia Krzysztofa Hejwowskiego. Wyniki weryfikacji empirycznej Płońska, D. (złożone do druku). W: Lingwistyka stosowana: doświadczenia i perspektywy. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.