Wpływ mediów na postawy polityczne
projekt naukowy
Wpływ mediów na postawy Polityczne
Okres realizacji projektu: wrzesień 2016 – wrzesień 2018
Mówi się, że media są czwartą władzą lub też, że stanowią jej narzędzie. Docierają do szerokiej publiczności, kształtują poglądy polityczne, mają realne oddziaływanie na demokrację. Do jakiego stopnia są ważne dla polityki? Jak dalece wpływają na przekonania? Jak ustrukturyzowana jest konsumpcja mediów w grupach wyróżnionych ze względu na postawy? Zespół badawczy dr. Michała Wenzla postanowił okreslić skalę i charakter wpływu mediów – zarówno tradycyjnych, jak i społecznościowych – na orientacje polityczne.
Opis projektu
Założenia
Projekt koncentrował się m.in. wokół procesu kształtowania opinii publicznej, czyli do jakiego stopnia jest ona produktem systemu medialnego. Zespół badał wpływ mediów na postawy i poglądy obywateli w zależności od tego, czy orientacje te są zgodne, czy sprzeczne z opiniami ludzi.
Istniejące teorie i empiryczne wyniki pochodzą zwykle z krajów o ustabilizowanej, skonsolidowanej demokracji i niekoniecznie ważne są w Polsce. Szczególnie dotkliwy jest brak badań przeprowadzonych na reprezentatywnych próbach, pozwalających na szerokie zgeneralizowanie wyników.
W badaniu sprawdzano hipotezy dotyczące: 1. Charakteru przekazu medialnego; 2. Znaczenia kontaktu z mediami (jego siły i charakteru) dla wyrobienia i artykulacji postaw; 3. Wpływu zgodności orientacji ideologicznej mediów i obywateli na siłę odziaływania mediów; 4. Wpływu kompetencji poznawczych na zależność pomiędzy ekspozycją na treść a postawami.
Hipotezy dotyczyły trzech mechanizmów wpływu: 1. Partisan bias: obywatele związani są intelektualnie i emocjonalnie z mediami, które organizują im ramy pojęciowe dla rozumienia polityki. 2. Source bias: uprzedzenie obywateli wobec określonych mediów (friendly v. hostile media) odgrywa rolę przy recepcji treści; 3. reakcja na treści medialne uzależniona jest od kompetencji poznawczych i charakteru przekazu medialnego.
Metody badawcze
Podstawową metodą było sondażowe badanie panelowe stosujące schemat quasi-eksperymentalny, przeprowadzony na próbie reprezentatywnej dla obywateli Polski, posiadających czynne prawo wyborcze. Pierwsza fala badania zawierałą punkt odniesienia (pre-test): pomiar pozwalający określić wiedzę i orientację ideologiczną respondenta, a także jego kompetencje poznawcze. Zawierała też bodziec i post-test. Druga fala badania zawierała ponowny pomiar wskaźników, co pozwoliło na zbadanie trwałości zaobserwowanych zmian opinii. Kolejnym etapem badania był komponent jakościowy, pogłębiający wyniki badania ilościowego.
Zespół badawczy
Rezultaty projektu
Programy telewizyjne a media społecznościowe
Wyniki badania porządkują trwającą obecnie dyskusję na temat mediów tradycyjnych i elektronicznych: 1) Z których mediów Polacy korzystają zdobywając informacji? 2) Jak oceniają poszczególnych nadawców? 3} Czy ramowanie przekazu (pokazywanie faktów w określonym kontekście) może wpłynąć na postawy? Jeśli tak - czyje, jakich osób?
Badacze zakładali, że media tworzą ekosystemy działające na dwóch poziomach: są połączone strukturami własności/kontroli oraz mają odbiorców połączonych preferencjami politycznymi. Spodziewali się znaleźć trzy główne klastry: media publiczne, główne media prywatne i, jako oddzielny klaster, portale internetowe. Stawiane hipotezy zostały w dużej mierze potwierdzone. Istnieje wyraźna różnica w konsumpcji mediów między elektoratem partii rządzącej (w momencie badania) a pozostałymi. Odrębnym zjawiskiem jest silna pozycja agregatorów mediów społecznościowych. Wykorzystanie FB jako podstawowego źródła informacji jest negatywnie skorelowane z wykorzystaniem programów informacyjnych zarówno TVP, jak i TVN, stanowiących centra dwóch ekosystemów informacyjnych. Można zatem przypuszczać, że użytkownicy FB jako źródła informacji stanowią oddzielną, odpolitycznioną kategorię. Korzystanie z FB jako źródła informacji wskazuje na ograniczone kompetencje w zakresie identyfikacji i weryfikacji informacji. Taka niekompetencja może być traktowana jako przejaw cyfrowego wykluczenia drugiego stopnia.
Nacechowanie emocjonalne treści
Główną część badania stanowił eksperyment sondażowy. Zgodnie z hipotezami, konfrontacja z treściami spoza własnego ekosystemu informacji może wpłynąć na zmianę poglądów pod pewnymi warunkami. Najważniejszy z nich to nacechowanie emocjonalne treści - potwierdziła się hipoteza o roli wymiaru afektywnego we wzmocnieniu wpływu mediów na postawy. Ramowanie oparte na strachu jest bardziej skuteczne niż oparte na empatii.
Nacechowany negatywnymi emocjami przekaz medialny na temat uchodźców zbiegł się w czasie z wyraźnym pogorszeniem postaw społeczeństwa wobec nich. Badanie pokazuje, że istnieje związek przyczynowo-skutkowy.
Publikacje
- G. Ekiert, J. Kubik, M. Wenzel, Civil Society and Three Dimensions of Inequality in Post-1989 Poland, „Comparative Politics” 49(3), 2017, s. 331-350
- M. Wenzel, M. Żerkowska-Balas, Reading, Writing and Political Competence, „Polish Sociological Review” 2(202), 2018, s. 147-165
- M. Wenzel, News Consumption and Political Party Preferences in Poland, „Political Preferences” 18, 2018, s. 57-74
- M. Wenzel, M. Żerkowska-Balas, Framing Effect of Media Portrayal of Migrants to the European Union: A Survey Experiment in Poland, „East European Politics and Societies and Cultures” 33/1, 2019, s. 44-65
- M. Wenzel, Media a wybory, [w:] Demokratyczny Audyt Polski 2, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2017, s. 119-134
- M. Wenzel, Europeanization, [w:] Understanding Central Europe, Routledge, Oxford 2018, s. 59-65