Wyznaczniki satysfakcjii wyczerpania rodzicielskiego - badania międzykulturowe

Liczba badań, których wyniki wskazują, że bycie rodzicem może być stresujące, znacząco wzrasta (Neece i wsp., 2014; Yeo i Teo, 2013). Stresory związane z rodzicielstwem obejmują zarówno codzienne aktywności (np. obowiązki i prace domowe, zajęcia lekcyjne i pozalekcyjne dziecka), jak i dotkliwe i nieprzewidywalne zdarzenia (np. dławienie się dziecka, ucieczka nastolatka) oraz stresory chroniczne (np. dziecko z zaburzeniami nastroju, dziecko z przewlekłą lub poważną chorobą) (Mikolajczak i wsp., 2017). Bez względu na jego źródło (środowisko, cechy dziecka i/lub rodziców), przewlekły stres rodzicielski ma negatywne konsekwencje - wpływa nie tylko na samopoczucie rodziców (Heather i Schieman, 2008), ale także na praktyki rodzicielskie (Berge i wsp., 2017), interakcje rodzic-dziecko oraz rozwój dziecka (Nelson i wsp., 2017). Jest również niekorzystny dla relacji małżeńskich (Ponnet i wsp., 2013).

Wyczerpanie rodziców obejmuje trzy wymiary. Pierwszy dotyczy przytłaczającego przemęczenia/wyczerpania związanego z rolą rodzicielską (rodzice zaczynają myśleć, że bycie rodzicem wymaga zbyt dużego zaangażowania, czują się zmęczeni koniecznością stawiania czoła kolejnym codziennym wyzwaniom). Drugi wymiar obejmuje emocjonalne dystansowanie się od dziecka (wyczerpani rodzice coraz mniej angażują się w jego wychowanie, związek z dzieckiem staje się coraz słabszy, dominuje u nich przedmiotowy sposób traktowania dziecka). Trzeci wymiar ma związek z poczuciem nieefektywności w pełnieniu roli rodzicielskiej (rodzice uważają, że nie potrafią skutecznie rozwiązywać problemów i zaczynają nisko cenić swoje kompetencje rodzicielskie) (Mikolajczak i wsp., 2017).

Celem zakrojonych na szeroką skalę badań międzykulturowych jest ocena trafności modelu konceptualnego, rozpowszechnienia oraz zróżnicowania wyczerpania rodzicielskiego w różnych krajach świata. Międzynarodowe konsorcjum zostało zainicjowane przez prof. Isabelle Roskam i prof. Moïrę Mikolajczak z Katolickiego Uniwersytetu w Leuven (Université catholique de Louvain).

Osoby zainteresowane udziałem w badaniach zapraszamy do wypełnienia ankiety»

Kwestionariusze zawierają ocenę czynników socjodemograficznych, wyczerpania rodzicielskiego, ról związanych z płcią. Obejmują także zagadnienia związane z niezależnym i współzależnym konstruktem Ja, ideałem rodzicielskim, zaangażowaniem w obowiązki rodzicielskie oraz celami i wartościami rodzinnymi.

Badania dotyczące wyczerpania rodziców są wciąż w początkowym stadium. Dotychczasowe wyniki wykazały, że można je wiarygodnie mierzyć zarówno u matek, jak i ojców (Lindström i wsp. 2011, Roskam i wsp. 2017). Zjawisko wyczerpania rolą rodzicielską występuje u 8% do 36% rodziców (Lindström i in. 2011; Roskam i in.2017), dlatego ważna jest kontynuacja badań. Wiele pytań wymaga odpowiedzi. Niezwykle istotne jest określenie czynników ryzyka wyczerpania, stanowi to bowiem warunek wstępny opracowania odpowiednich działań zarówno w zakresie jego prewencji, jak i interwencji (Mikolajczak i wsp., 2017).

W skład międzynarodowego konsorcjum badawczego nad zjawiskiem wypalenia rodzicielskiego (International Investigation of Parental Burnout; IIPB) wchodzą zespoły badawcze z 36 krajów. Naukowcy pochodzą m.in. z Stanford University, Université Paris Descartes, University of Tokyo, Université de Lausanne, Seoul National University czy Universidade Estadual de Rio de Janeiro. W 2017 roku do konsorcjum badawczego przystąpiła Polska, reprezentowana przez prof. Annę Brytek-Materę i dr Dorotę Szczygieł z SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego.

Wykaz członków konsorcjum prezentuje załączona mapa.