Władza somatyczna i mikrofizyka emancypacji: w kierunku kultury wyzwolenia

W 1999 r. Rząd Chiński zabronił działalności ruchu Falun Gong. Ruch ten nigdy nie kwestionował istniejącego porządku politycznego, ale kładł nacisk na medytacje duchowe i ćwiczenia fizyczne, zmierzające do polepszenia dobrostanu. Podobne stowarzyszenia pojawiały się na Zachodzie i Wschodzie w różnych okresach historycznych. Na ogół takie ruchy są popularne wśród tych, którzy czują się wykluczeni, i dają swoim członkom szansę na, choćby iluzoryczną, zmianę statusu, uzyskanie wewnętrznej niezależności od opresyjnego reżimu.

Projekt badawczy koncentruje się na tym, jak takie ruchy mogą być skonceptualizowane w naukach społecznych i humanistycznych. Sytuują się one na skrzyżowaniu dwóch niedostatecznie zbadanych kwestii: ciała jako wehikułu krytyki społecznej oraz relacji między życiem codziennym i polityką. W projekcie zostanie zanalizowane, jak oba problemy są stawiane w humanistyce. Wszystko po to, by ujawnić istniejące luki i zaproponować sposoby ich zapełnienia. Uważam, że potrzebujemy przede wszystkim adekwatnej koncepcji powiązania między ciałem a władzą.

W związku z tak sformułowanym problemem projekt skupiać się będzie na następujących szczegółowych kwestiach:

1. Relacja między polityką a życiem codziennym, gdzie głównym pojęciem będzie krytyka z życia codziennego. Oznacza to, że ludzie nie tyle krytykują wielkie ideologie i programy polityczne, ile to, jak sprawdzają się one w życiu codziennym. Używając terminologii francuskiego socjologa Luca Boltanskiego dokonują oni „egzystencjalnego testu” rzeczywistości społecznej. Jeżeli wypada on negatywnie, to odczucie takie stanowi podstawę wszelkiej aktywności społecznej i politycznej.
2. Możliwości emancypacji w życiu codziennym. W tym aspekcie badanie nawiązuje do koncepcji mikrofizyki władzy Michela Foucaulta. Ten badacz nie docenił jednak drugiej strony równania społecznego, dlatego w projekcie proponuje się wprowadzenie pojęcia „mikrofizyka emancypacji”, które oznaczałoby działania w życiu codziennym nakierowane na zmianę kulturowego statusu jednostki. Taka „polityka małych rzeczy” (Jeffrey Goldfarb), choć nie zmienia kształtu politycznego społeczeństwa, może doprowadzić do stopniowych zmian mentalności i, w konsekwencji, do radykalnej zmiany politycznej.
3. Relacja między ciałem a władzą w kontekście możliwości emancypacyjnych praktyk cielesnych. Jest to nawiązanie do Michela Foucaulta i jego koncepcji biowładzy i posłusznych ciał. Nie docenił on jednak emancypacyjnego potencjału cielesności. Dlatego też ta część projektu odwołuje się przede wszystkim do idei somaestetyki, sformułowanej przez Richarda Shustermana, jako praktyk cielesnych, które mają na celu poprawę i rozszerzenie możliwości ciała, a przez to też polepszenie funkcjonowania jednostek w wymiarze poznawczym, emocjonalnym i społecznym. Odnosząc się do tej koncepcji, w projekcie wprowadza się pojęcie władzy cielesnej (somapower), które oznacza zespół praktyk cielesnych nakierowanych na cele emancypacyjne. Zostanie zbadane, jak w różnych ruchach społecznych i kulturowych realizowano ten cel.

Końcowa, podsumowująca część badania będzie się koncentrować na emancypacji w życiu codziennym, rozumianej jako doświadczenie kulturowe, które poprzedza wszelkie ruchy polityczne nakierowane na transformacje relacji politycznych i społecznych. Zostanie pokazane, jak mikrofizyka emancypacji może wyłonić się z codziennych praktyk kulturowych, szczególnie działań cielesnych, i jak będą one zmieniać krajobraz kulturowy społeczeństwa – co może prowadzić do zmian politycznych w kierunku wyzwolenia.