CEDMO 2.0Central European Digital Media Observatory / Środkowoeuropejskie Centrum Obserwacji Dezinformacji Medialnej

Europa Środkowa doświadcza dezinformacji i niepewności technologicznej, która osiąga bezprecedensowy poziom w wielu kontekstach – od zdrowia przez politykę aż po regulację w obszarze sztucznej inteligencji. Sytuacja w tym regionie geograficznym pogorszyła się jeszcze bardziej wraz z rosyjską inwazją na Ukrainę, której towarzyszą ataki hybrydowe, w których tworzenie i rozpowszechnianie dezinformacji odgrywa znaczącą rolę. Celem projektu CEDMO 2.0 jest kontynuacja wcześniejszych działań już istniejącego CEDMO – wielonarodowego, niezależnego i interdyscyplinarnego hubu skoncentrowanego na zwalczaniu zaburzeń informacyjnych w Czechach, Polsce i na Słowacji.

Unikalnym atutem CEDMO jest nie tylko potencjał do wykorzystania wcześniejszych wyników, lecz także zgromadzona już wiedza o lokalnych środowiskach informacyjnych, która zostanie wykorzystana do wzmocnienia fact-checkingu, wykrywania i analizy dezinformacji, poprawy świadomości społecznej poprzez kampanie umiejętności korzystania z mediów lub monitorowanie polityk krajowych/unijnych. W projekcie bierze udział 13 organizacji eksperckich.

CEDMO ma także na celu zapobieganie coraz bardziej wyrafinowanym technologicznie zakłóceniom cyfrowym (takim jak np. deepfake), spowodowanym przez zakrojone na szeroką skalę i ukierunkowane kampanie dezinformacyjne. Jest to powód, dla którego technologii opartej na sztucznej inteligencji poświęca się coraz więcej uwagi. Obejmuje to wykorzystanie danych wywiadowczych typu OSINT, dziennikarstwo śledcze i zautomatyzowane, uczenie maszynowe i rozpoznawanie wzorców w propagandzie wizualnej, automatyczny fact-checking lub narzędzia ułatwiające korzystanie z mediów opartych na sztucznej inteligencji.

Projekt CEDMO 2.0 kontynuuje działania prowadzone przez międzynarodowy hub CEDMO, w skład którego wchodzą instytucje z Polski, Czech i Słowacji. Kontynuacja ta wskazuje oczywiście na sukces wczesnej fazy CEDMO, przede wszystkim jednak dowodzi wciąż istotnej roli problematyki dezinformacji we współczesnych społeczeństwach, także Europy Środkowej. W ramach CEDMO 2.0 prowadzone są działania związane z edukacją medialną, profesjonalnym weryfikowaniem informacji oraz – co dla Uniwersytetu SWPS najważniejsze – badaniami nad szeroko rozumianym zjawiskiem dezinformacji.

Stasiuk-Krajewska, Karina kierowniczka projektu

Karina Stasiuk-Krajewska

dr

specjalist ds. etyki w dziennikarstwie, public relations i reklamie

Badania prowadzone w ramach CEDMO 2.0 odnoszą się przede wszystkim do struktur przekazów dezinformacyjnych oraz ich wpływu społecznego. W związku z tym w niniejszym projekcie badawczym stosowane są metody ilościowe i jakościowe, które dotyczą zawartości (językowej i wizualnej) przekazów dezinformacyjnych oraz sposobów odbioru tego typu przekazów. Metodologie obejmują m.in. jakościową i ilościową analizę dyskursu, analizę zawartości, analizę wizualną, studia przypadków, wywiady pogłębione, badania metodą CATI (ang. computer-assisted telephone interview, czyli wspomagany komputerowo wywiad telefoniczny) i CAWI (ang. computer-assisted web interview – wspomagany komputerowo wywiad przy pomocy strony internetowej) oraz eksperymenty. Realizowane badania mają charakter multidyscyplinarny, angażują metody pochodzące z różnych dyscyplin nauk społecznych.

Wyniki badań prowadzonych w ramach CEDMO 2.0 posłużą przede wszystkim do projektowania i realizowania działań edukacyjnych, których zadaniem jest budowanie społecznej odporności na dezinformacja. Badania pozwolą wskazać dominujące metody oddziaływania, struktury semantyczne czy retoryki, które występują w przekazach dezinformacyjnych, a także skorelować je z wpływem dezinformacji na odbiorców. Dodatkowo badania pozwolą wytworzyć rozbudowane i zróżnicowane zbiory danych, które w przyszłości służyć mogą jako dane porównawcze. Istotnym celem aktywności badawczej jest także wypracowania i udoskonalenie spójnego modelu badania przekazów o charakterze dezinformacyjnym.