I-TRENDInternet Tools for Research in Europe on New Drugs

• Observatoire français des drogues et des toxicomanies
  (Francja)

• Uniwersytet Karola
  (Czechy)

• Uniwersytet SWPS
  (Polska)

• Trimbos Institute
  (Holandia)

• The North West Public Health Observatory
  (Wielka Brytania)

Prawie wszyscy respondenci mieli wcześniejsze doświadczenie używania alkoholu, tytoniu i narkotyków. Wiek pierwszego kontaktu z nowymi substancjami to średnio około 17 lat. Badane osoby mieszkają w dużych miastach, mają niskie zarobki, są na utrzymaniu rodziców, uczą się, studiują lub dopiero rozpoczynają karierę zawodową.

Grupa użytkowników dopalaczy jest bardzo zróżnicowana, co pokazuje analiza forów internetowych przeprowadzona przez zespół naukowców z Polski. Na forum użytkownicy wymieniają się informacjami, udzielają sobie rad, opisują doświadczenia, jakie na sobie przeprowadzają, oraz efekty działania rozmaitych substancji.

Wyróżniono pięć zasadniczych grup użytkowników:

• „supermanów”, którzy chcą zwiększać swoje możliwości (np. przetwarzania informacji),
• „naukowców i ekspertów”, którzy posiadają profesjonalną wiedzę (np. chemiczną) na temat nowych substancji psychoaktywnych i chcą poszerzać wiedzę na ich temat,
• „doświadczeniowców”, przeprowadzających doświadczenia na sobie w celu zwiększenia intensywności doznań, poznania swego wnętrza psychicznego,
• „kamikadze”, których w dopalaczach pociąga ryzyko, których motywacją jest poznawanie własnych granic, okazywanie brawury, czemu prawdopodobnie towarzyszy silne zapotrzebowanie na stymulację,
• „imprezowiczów”, poszukujących w dopalaczach możliwości nawiązywania relacji oraz wspólnych przeżyć w grupie rówieśniczej.

Całość dopełniają „nowicjusze”, zadający pytania bardziej doświadczonym użytkownikom dopalaczy i nie biorący bezpośredniego udziału w dyskusji – bierni obserwatorzy. Poszukują oni informacji na temat działania substancji, chętnie korzystają z komentarzy „naukowców i ekspertów” czy „doświadczeniowców”. „Kamikaze” za to często są „banowani” przez tych ostatnich – wprowadzają bowiem treści, które mogą zaszkodzić zdrowiu, a nawet życiu osób mniej doświadczonych.

Polscy użytkownicy rozpoznają dopalacze raczej jako produkty marketingowe. – Prawie połowa respondentów nie umiała wskazać, jaką substancje zażyła ostatnio. W większości kupowali produkty sprzedawane pod wymyślną nazwą handlową lub jako substancje nieprzeznaczone do spożycia, takie jak „sole do kąpieli”, „kadzidełka” czy „artykuły kolekcjonerskie” – podkreśla prof. Piotr Sałustowicz, socjolog Uniwersytetu SWPS.

Znaczna większość respondentów dostawała lub kupowała dopalacze od znajomych. Zakupy online stanowiły czwarty z kolei najczęstszy sposób pozyskiwania substancji. Przy wyborze sklepu badani kierowali się zazwyczaj poradą innych użytkowników lub dobrym profilem tych sklepów na forach internetowych.

Młodzi spotykają się obecnie z wielością wyborów obarczonych ryzykiem. Taki obraz wyłania się z wypowiedzi użytkowników nowych substancji psychoaktywnych na forach internetowych. – Po nowe substancje młodzież sięga głównie w celu tworzenia więzi społecznych, socjalizacji, a także odurzenia oraz chęci zrelaksowania się. W przypadku halucynogenów bardzo ważnym powodem była również chęć zmiany postrzegania rzeczywistości – wskazują na to wyniki przeprowadzonej ankiety internetowej. Prawie wszystkie substancje były używane głównie w towarzystwie, najchętniej w domu, a czasem na zewnątrz.

– Dopalacze są swego rodzaju odpowiedzią na to, co niesie współczesna rzeczywistość. Stosując nowe substancje psychoaktywne, można przez jakiś czas pracować wydajniej, uczyć się na studiach zaocznych po całym tygodniu pracy, nie potrzebując wypoczynku, łatwiej nawiązywać kontakty, pozbywając się przy tym lęku i „szybciej wypoczywać”. Oczywiście konsekwencją jest wycieńczenie organizmu, niekiedy psychozy, a nawet śmierć – mówi dr Dorota Wiszejko-Wierzbicka.

Legalność czy właściwości uzależniające nie mają znaczenia dla większości użytkowników. Nie wierzą, że tzw. dopalacze są mniej szkodliwe, mniej uzależniające albo lepszej jakości niż znane, nielegalne narkotyki. W przeprowadzonej ankiecie większa część respondentów przyznała jednak, że efekty używania nowych substancji są silniejsze.

Ponad 90 proc. użytkowników nigdy nie szukało medycznego wsparcia z powodu złego samopoczucia po zażyciu nowych substancji. Do odczuwania negatywnych efektów ubocznych przyznawała się prawie połowa respondentów. Najbardziej szkodliwe okazały się: pentedron, alfa-PVP i etkatynon. Najczęściej odczuwanymi skutkami były: agresja i problemy z oddychaniem oraz duszności (zauważane przez około 1/4 respondentów); bóle mięśni, skurcze, szczękościsk oraz przegrzewanie organizmu (zauważane przez około 1/6 respondentów).

Czy tak powszechna obecność dopalaczy wynika z łatwości do ich dostępu? – Trudno mówić o powszechnej obecności dopalaczy, ale istnieją uzasadnione obawy, że ich konsumpcja będzie się zwiększała, choćby dlatego, że uchodzą za legalne. Ponadto ich produkcja jest relatywnie prosta. Ponadto rośnie rola internetu i internetowych sklepów jako dostarczycieli tych substancji. Na to niebezpieczeństwo zwraca uwagę w swoich raportach Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) – podsumowuje prof. Sałustowicz.