Sprawdź nasze rozbudowane narzędzie do wyszukiwania.

Szukaj po kategoriach – oszczędzaj swój czas.

Uniwersytet SWPS - Strona główna
Sprawując władzę czy kontrolę? Krótko- i długoterminowe efekty kontroli osobistej i kontroli nad innymi
naukowo-badawczy
zakończony

Sprawując władzę czy kontrolę?Krótko- i długoterminowe efekty kontroli osobistej i kontroli nad innymi

Aleksandra Cisłak-Wójcik
kierownik projektu
dr hab., prof. Uniwersytetu SWPS
Aleksandra Cisłak-Wójcik

psycholożka społeczna i polityczna

zobacz biogram
wartość projektu: 323 219 PLN
instytucja finansująca: Narodowe Centrum Nauki
dyscyplina: psychologia
lokalizacja: Warszawa
okres realizacji: 2015 2016 2017 2018

 

projekt naukowy

Sprawując władzę czy kontrolę?

 Krótko- i długoterminowe efekty kontroli osobistej i kontroli nad innymi

 

 

Jednostka realizująca UNI SWPS warszawa
Kwota dofinansowania323 219 PLN
Jednostka finansująca NCN

Okres realizacji projektu: 2015–2018


Sprawowanie władzy nad innymi i podleganie władzy innych są sytuacjami doświadczanymi przez każdego z nas niemal codziennie. Mają one zatem szerokie konsekwencje społeczne. Dlatego analizowanie, w jaki sposób osoby sprawujące władzę ją rozumieją i wyodrębnienie tych aspektów poczucia władzy, które wiążą się z pozytywami, i tych, które wiążą się z negatywnymi skutkami społecznymi, jest niezwykle ważnym zadaniem.

Założenia projektu

Efekty sprawowania władzy

Celem przeprowadzonych badań była analiza krótko- i długoterminowych efektów sprawowania władzy nad innymi u osób, które ją sprawują. W literaturze psychologicznej termin metamorficzne efekty władzy oznacza, że władza mam moc zmieniania poglądów u tych, którzy ją sprawują (Kipnis, Castell, Gergen & Mauch, 1976, str. 127). Przegląd współczesnej literatury psychologicznej poświęconej zagadnieniu skutków sprawowania władzy nad innymi sugeruje dwa nierozwikłane problemy.

Zakres zmian

Pierwszy problem dotyczy możliwego zakresu metamorficznych skutków władzy. Zarówno oryginalne badania Kipnisa i jego współpracowników, jak i kolejne analizy były prowadzone przede wszystkim w schematach eksperymentalnych, które pozwalają analizować zależności przyczynowo-skutkowe, lecz jednocześnie umożliwiają śledzenie jedynie krótkotrwałych zmian zachowania. Brak jest natomiast empirycznych dowodów, które rzeczywiście wskazywałyby na zmiany w przekonaniach, poglądach czy osobowości jednostek pod wpływem długotrwałego sprawowania władzy. Otwarte pozostaje więc pytanie o to, czy sprawowanie władzy może zmienić człowieka – jego cechy, przekonania i poglądy, czy też wpływa na jego zachowanie jedynie krótkotrwale.

Pozytywne i negatywne skutki

Drugi problem związany jest ze skutkami sprawowania władzy opisywanymi we współczesnej literaturze psychologicznej. Wyniki badań pokazują, że sprawowanie władzy jest związane zarówno z pozytywnymi, jak i negatywnymi skutkami społecznymi (i przy okazji pozytywnymi dla samej jednostki sprawującej władzę.) Powstaje więc pytanie o to, jak można wyjaśnić te mieszane efekty sprawowania władzy.

Zespół badawczy

Wykonawcy

Frankowska, Natalia
Etatowy
Tak
Biogram
Tak
Tytuł
dr
Imię i nazwisko
Natalia Frankowska
Miasto
warszawa
Dyscyplina
psychologia
Specjalizacja
Psycholog społeczny
Stanowisko
adiunkt
Funkcja w Centrum
{"funkcja-w-centrum0":{"Funkcja":"","Nazwa w mianowniku":"Centrum Bada\u0144 nad Poznaniem i Zachowaniem","Nazwa odmieniona":""},"funkcja-w-centrum1":{"Funkcja":"","Nazwa w mianowniku":"Centrum Bada\u0144 nad Biologicznymi Podstawami Funkcjonowania Spo\u0142ecznego","Nazwa odmieniona":""},"funkcja-w-centrum2":{"Funkcja":"","Nazwa w mianowniku":"Centrum Doskona\u0142o\u015bci i Innowacji w Dydaktyce","Nazwa odmieniona":""}}
Funkcja w Instytucie
{"funkcja-w-instytucie0":{"Funkcja":"","Nazwa w mianowniku":"Instytut Psychologii","Nazwa odmieniona":""}}
Wydział
Centrum Doskonałości i Innowacji w Dydaktyce
Instytut
Array
Funkcja na Wydziale
[]
Funkcja w Katedrze
[]
dr Natalia Frankowskapsycholog społeczna
prof. Peter Schmidt
dr Aleksandra Cichocka
mgr Adrian Wójcik

Rezultaty projektu

Pozycja w hierarchii a poczucie kontroli

Przeprowadzone badania pokazały, że zajmowanie wyższych pozycji wiąże się jednocześnie z większą odczuwaną władzą (czyli kontrolą sprawowaną nad innymi), jak i z większą odczuwaną kontrolą osobistą (czyli kontrolą nad samym sobą). O ile poczucie władzy jest związane z tendencjami antyspołecznymi (większą skłonnością do wykorzystywania innych i przejawiania agresji werbalnej), o tyle poczucie kontroli nad sobą wiąże się ujemnie z agresją werbalną i wykorzystywaniem innych.

Wyniki badań rozwijają istniejące teorie władzy po pierwsze o rozróżnienie efektów zajmowania wysokiej pozycji od efektów psychologicznego poczucia władzy, po drugie zaś integrują dotychczasową literaturę dotyczącą kontroli i władzy. Władza była i jest definiowana przez kontrolę, zaś badania dr Cisłak-Wójcik wskazują, że istotne jest rozróżnianie domen kontroli. Badania te stanowią więc istotny wkład do wieloletniej dyskusji nad korumpującymi skutkami władzy i w tym sensie wykraczają poza psychologię społeczną.

Mają one także istotne znaczenie praktyczne, wskazując, że ze społecznego punktu widzenia i z punktu widzenia funkcjonowania organizacji pożądane jest nasilanie u osób zajmujących pozycje kierownicze poczucia kontroli osobistej, choć nie poczucia kontroli nad innymi.

Władza a sprawczość

Dokonując teoretycznej analizy pojęcia władzy, zespół dr Cisłak-Wójcik udowodnił, że władza powiązana jest ze sprawczością zarówno w odniesieniu do poczucia osobistego wpływu na działanie i jego wynik, jak i w odniesieniu do spostrzegania społecznego, nasilając koncentrację na wymiarze sprawczości. Efekt ten wynika z koncentracji na Ja, którą promuje władza, co jest istotną różnicą w stosunku do poprzednich prac dotyczących władzy i może stanowić inspirację dla kolejnych prac empirycznych.

Władza a wartości i poglądy

Wyniki analizy związków władzy oraz wartości i poglądów pokazały, że zajmowanie wysokich pozycji w hierarchii wiąże się z podstawowymi wartościami za pośrednictwem subiektywnego poczucia władzy. Podstawowe wartości to uznawane we wszystkich kulturach trans-sytuacyjne cele, które służą jednostkom jako wytyczne w podejmowaniu decyzji. Wcześniejsze badania wyłoniły dziesięć podstawowych wartości, zorganizowanych w modelu kołowym, według dwóch podstawowych wymiarów: wzmacniania siebie-transcendencji oraz otwartości na zmianę-konserwatyzmu. Wartości charakterystyczne dla wzmacniania siebie i otwartości na zmianę odzwierciedlają koncentrację na Ja, zaś wartości charakterystyczne dla transcendencji i konserwatyzmu – koncentrację na innych. Wyniki badań dr Cisłak-Wójcik pokazały, że władza związana jest pozytywnie z wyznawaniem wartości odzwierciedlających koncentrację na Ja, ujemnie zaś z wyznawaniem wartości odzwierciedlających koncentrację na innych.

Czy władza zmienia człowieka?

Przeprowadzone analizy wracają do jednego z pierwszych pytań zadawanych w nurcie badań dotyczących psychologicznych skutków władzy: czy władza zmienia człowieka? Dotychczasowe wyniki badań dotyczyły przede wszystkim krótkoterminowych zmian zachowania. Analizy dr Cisłak-Wójcik rzucają nowe światło na to pytanie, pokazując związek miejsca zajmowanego w hierarchii społecznej i płynącego z niego psychologicznego poczucia władzy z przekonaniami jednostki.