Rola zdolności numerycznych w procesie podejmowania ryzykownych decyzjimechanizmy psychologiczne i neuronalne
psycholog, zajmuje się oceną prawdopodobieństwa oraz percepcją i podejmowaniem zachowań ryzykownych
Rola zdolności numerycznych w procesie podejmowania ryzykownych decyzji
mechanizmy psychologiczne i neuronalne
Okres realizacji projektu: 2016-2019
Wyniki najnowszych badań jasno wskazują, że zdolności umysłowe w zakresie rozumienia i przetwarzania informacji statystycznych oraz probabilistycznych (tj. zdolności numeryczne, ang. numeracy) pełnią kluczową rolę w podejmowaniu decyzji w warunkach ryzyka. Znacznie mniej wiemy jednak o psychologicznych mechanizmach, które stoją za przetwarzaniem informacji u osób o wysokich i niskich zdolnościach numerycznych – zwłaszcza, kiedy konsekwencje podejmowanych decyzji wywołują emocje.
Założenia projektu
Emocje a przetwarzanie informacji
Osoby o wysokich zdolnościach numerycznych mogą postępować mniej racjonalnie, gdy na ich decyzje wpływają emocje bezpośrednio powiązane z przetwarzanymi wartościami numerycznymi (Peters et al., 2006). Z drugiej strony, osoby te są bardziej odporne na wpływy zewnętrznych emocji, co z kolei może prowadzić do bardziej racjonalnego zachowania (Petrova, van der Pligt, & Garcia-Retamero, 2014).
Te zdawałoby się sprzeczne odkrycia sugerują, że zdolności numeryczne wychodzą poza proste rozumienie liczb i operacji matematycznych. Projekt jest próbą eksperymentalnego zweryfikowania, czy różnice w przetwarzaniu problemów decyzyjnych u osób o wysokich i niskich zdolnościach numerycznych są wynikiem większej motywacji, strategii nabywania informacji czy też efektywnej integracji danych liczbowych (np. obliczania wartości oczekiwanej).
Jak można wytłumaczyć tak sprzeczne rezultaty? Niektórzy badacze twierdzą, że osoby te mogą opierać się na precyzyjnym wrażeniu afektywnym powstającym w trakcie częstego porównywania wartości liczbowych. Tego typu częste porównania mogą również zmniejszać wpływ emocji niezwiązanych bezpośrednio z zadaniem. Z drugiej strony, osoby o wysokich zdolnościach numerycznych mogą kierować swoją uwagę na znaczenie liczb i wyciągać ich globalną oraz zależną od kontekstu, intuicyjną reprezentację (ang. gist), bez konieczności wyczerpującego przetwarzania wszystkich dostępnych informacji.
Cele projektu
Zespół dr. Traczyka szuka odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób osoby o niskich i wysokich zdolnościach numerycznych radzą sobie z emocjami w trakcie podejmowania ryzykownych decyzji? Czy korzystają one z większej ilości informacji oraz częściej je porównują, czy może efektywniej przetwarzają mniejszą ilość informacji?
Badacze przewidują, że osoby o wysokich zdolnościach numerycznych będą podejmowały lepsze decyzje (tzn. bliższe normatywnemu modelowi wartości oczekiwanej), ponieważ:
- są bardziej zmotywowane, by analizować problemy decyzyjne,
- wykonują bardziej złożone operacje umysłowe oraz korzystają z większej ilości informacji,
- efektywniej przetwarzają informacje numeryczne na poziomie neuronalnym, co prowadzi do ograniczenia wpływu emocji na podejmowane decyzje.
Co więcej, badacze przypuszczają, że obniżając wymagania poznawcze wobec zadania (poprzez komunikowanie wartości prawdopodobieństwa oraz konsekwencji w nowatorskim formacie frekwencyjno-doświadczeniowym), osoby o niskich zdolnościach numerycznych podejmować będą lepsze decyzje, nawet jeżeli będą one nasycone emocjonalnie.
Zespół badawczy
Metodologia
W serii dziesięciu badań eksperymentalnych (składających się na cztery zadania) zostaną połączone różne metody i narzędzia badawcze, aby kompleksowo opisać proces podejmowania decyzji ryzykownych (m.in. funkcjonalny rezonans magnetyczny fMRI, okulografia, a także miary behawioralne i kwestionariuszowe).
W ramach zadania 1. naukowcy zbadają związki procesów motywacyjnych ze zdolnościami numerycznymi (np. wykorzystując szerokość źrenic jako miarę wysiłku wkładanego w zadanie).
W ramach zadania 2. wykorzystane zostaną metody umożliwiające śledzenie procesu podejmowania decyzji (np. okulografia, protokoły werbalne, tablice informacyjne), aby lepiej zrozumieć, w jaki sposób zdolności numeryczne moderują przetwarzanie loterii pieniężnych. Ponadto, wprowadzone zostanie rozróżnienie między opisowymi problemami decyzyjnymi a decyzjami opartymi na doświadczeniu.
W zadaniu 3. badacze wykorzystają funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI), by zweryfikować hipotezy dotyczące sprawności neuronalnej osób o wysokich zdolnościach numerycznych oraz neuronalnych korelatów podejmowania decyzji w warunkach ryzyka (np. roli kory przedczołowej, ciała migdałowatego, wyspy).
W zadaniu 4. opracują i zweryfikują nową, bazującą na doświadczeniu metodę prezentacji informacji numerycznych, która powinna ograniczyć wpływy emocji oraz poprawić rozumienie ryzyka i prawdopodobieństwa wśród osób o niskich zdolnościach numerycznych.