Rola praktyki uważnej wdzięcznościw redukowaniu agresji międzygrupowej wśród narcyzów grupowych
psycholog społeczny i polityczny
projekt naukowy
Rola praktyki uważnej wdzięczności
w redukowaniu agresji międzygrupowej wśród narcyzów grupowych
Okres realizacji projektu: kwiecień 2018 – kwiecień 2023
Praktyka uważności i uważnego przeżywania emocji kształtuje zdolność konstruktywnego radzenia sobie z poczuciem zagrożenia i negatywnymi emocjami, także w sytuacji odrzucenia przez innych oraz obniża uprzedzenia, choć dokładnie jeszcze nie wiadomo dlaczego. Nie wiadomo także, czy praktyka uważnej wdzięczności może obniżać agresję w relacjach międzygrupowych wśród osób, które są szczególnie skłonne do agresji. Projekt pod kierownictwem dr hab. Agnieszki Golec de Zavala, prof. Uniwersytetu SWPS, ma na celu zbadanie, czy praktyka uważnej wdzięczności pozwala narcyzom grupowym na redukcję negatywnych emocji i obniża ich skłonność do agresji w sytuacji wykluczenia.
Opis projektu
Narcyzm grupowy polega na emocjonalnym zaangażowaniu w przekonanie o niezwykłej ważności grupy, do której się należy (np. narodowej lub ideologicznej), połączonym z ciągłą koniecznością zdobywania potwierdzenia jej ważności ze strony innych grup. Narcyzi grupowi wyjątkowo silnie reagują na sytuacje zagrożenia dobrego imienia ich grupy, prawdopodobnie dlatego, że jak pokazują badania, nie potrafią oni w sposób konstruktywny radzić sobie z negatywnymi emocjami. Przypuszczamy, że także w sytuacji odrzucenia przez inną grupę będą oni szczególnie silnie odczuwać typowe w takiej sytuacji negatywne emocje, choć, jak sugerują badania, mogą się do tego nie przyznawać lub nawet nie być tego świadomi. Można jednak sądzić, że praktyka uważnej wdzięczności może być wśród takich osób szczególnie skuteczna. Wyniki dużego wstępnego badani potwierdziły, że narcyzi grupowi, którzy przez 10 minut praktykowali uważną wdzięczność byli potem mniej uprzedzeni, ponieważ byli mniej skłonni postrzegać, grupę będąca obiektem uprzedzeń jako źródła zagrożenia.
Cel
Celem proponowanych badań jest sprawdzenie czy medytacyjna praktyka uważnej wdzięczności – kształcąca zdolność doceniania doświadczenia chwili obecnej – redukuje skłonność do agresji między grupowej u osób, które taką agresją reagują na poczucie wykluczenia z relacji między grupowych, i które określamy, jako narcyzów grupowych. Narcyzi grupowi reagują agresją na poczucie zagrożenia wielkości własnej grupy prawdopodobnie, aby ochronić niestabilne poczucie własnej wartości. Praktyka uważności stabilizuje to poczucie i obniża reaktywność wobec zagrożenia, dlatego w przypadku narcyzów grupowych może stanowić alternatywną dla agresji formę radzenia sobie z negatywnymi reakcjami emocjonalnymi związanymi z wykluczeniem przez inne grupy.
W relacjach międzygrupowych praktyka uważności obniża uprzedzenia, ale mechanizmy tego oddziaływania nie są dobrze zbadane. Dlatego proponowane badania mogą przynieść nowe odkrycia dotyczące dynamiki agresji międzygrupowej charakterystycznej dla narcyzów grupowych, mechanizmów redukcji tej agresji oraz mechanizmów oddziaływania praktyki uważnej wdzięczności na postawy i zachowania międzygrupowe. Poparcie dla stawianych hipotez sugerują wyniki badania pilotażowego, które pokazały, że praktyka uważnej wdzięczności obniżyła uprzedzenia narcyzów grupowych, ponieważ obniżyła ich przekonanie, że grupa będąca przedmiotem uprzedzeń zagraża ich grupie.
Hipotezy
1. Narcyzi grupowi odczuwają szczególnie silne negatywne emocje w obliczu wykluczenia z relacji międzygrupowych. Ponieważ prawdopodobnie nie są tych reakcji świadomi lub się do nich nie przyznają i nie potrafią radzić sobie z nimi w konstruktywny sposób, reagują agresją wobec odrzucającej grupy, obniżając tym samym negatywne emocje.
2. Praktyka uważnej wdzięczności pozwala narcyzom grupowym na redukcję negatywnych emocji i obniża ich skłonność do agresji w sytuacji wykluczenia.
We współczesnym świecie kontakty między różnymi kulturowo, narodowo czy ideologicznie grupami obfitują w sytuacje, w których członkowie jednej grupy mogą czuć się odrzuceni przez inną grupę. Niektóre osoby interpretują takie sytuacje, jako zagrożenie dla dobrego imienia ich grupy i reagują na nie agresywnie. Takie osoby często tworzą lub zasilają radykalne organizacje nie stroniące od agresywnych działań, np. ataków terrorystycznych. Badania pokazują, że członków takich organizacji charakteryzuje wysoki poziom narcyzmu grupowego. Cechuje ich przekonanie, że ich grupa jest niezwykle ważna, zasługuje na uprzywilejowane traktowanie, ale nie jest wystarczająco doceniana przez innych. Proponowane badania poszukują sposobu zapobiegania radykalizacji takich osób.
Metodologia
Aby sprawdzić postawione hipotezy zespół badawczy zamierza postawić narcyzów grupowych w eksperymentalnej sytuacji wykluczenia z interakcji między grupowych. Planowane badania testują model, w którym narcyzm grupowy jest moderatorem efektu wykluczenia (vs. akceptacji) w interakcjach międzygrupowych (vs. interpersonalnych). Sytuacja ta może zostać zaaranżowana np. przez uczestnictwo w znanej grze komputerowej – Cyberball, która wykorzystywana jest w badaniach nad wykluczeniem. W grze uczestnicy z dwóch grup podają między sobą wirtualna piłkę, badani mogą zostać wykluczeni lub zaakceptowani przez graczy z drugiej grupy, którzy podają do nich piłkę (lub nie). Zespół badawczy planuje zbadać odczucia narcyzów grupowych, w trakcie i po sytuacji wykluczenia z gry, za pomocą bezpośrednich pytań, pomiarów neuronalnych (skany mózgu), fizjologicznych pomiarów bólu i negatywnego pobudzenia (rozszerzenia źrenic, reaktywność kortyzolu oraz zmienność rytmu serca i oddechu). Aby zbadać, czy negatywne reakcje na wykluczenie prowadzą do agresji, planowane jest stworzenie sytuacji, w której badani będą mogli symbolicznie skrzywdzić członków grupy, która odrzuciła ich w wirtualnej grze. Aby zbadać takie zachowania w etyczny sposób zespół badawczy planuje mierzyć nasilenie hałasu, którym badani będą mogli „ukarać” graczy z przeciwnej drużyny, oraz symboliczna agresję wobec lalki Voodoo przedstawiającej członków grupy wykluczającej. Takie metody badania zachowań agresywnych stosowane są powszechnie w badaniach psychologicznych.
Model będzie testowany wśród dwóch grup narcyzów grupowych tych, którzy brali udział w medytacyjnej praktyce uważnej wdzięczności oraz tych, którzy nie brali udziału w takiej praktyce. Dodatkowo badania mają na celu porównanie skuteczności praktyki uważnej wdzięczności w porównaniu do praktyki uważności bez odczuwania wdzięczności, doświadczenie wdzięczności bez praktykowania uważności, a także w porównaniu do znanej metody redukcji uprzedzeń, jaką jest wyobrażenie sobie przyjemnego kontaktu z osobami z grupy obcej oraz w porównaniu do autoafirmacji, jako metody reedukacji agresywności wśród osób o osobowości narcystycznej. Ponadto, podczas 12-tygodniowego badania wzdłużnego badani wezmą udział w specjalnie opracowanym 6-tygodniowym treningu uważnej wdzięczności, który pozwoli określić dynamikę zmian, które przyniesie trening oraz długość utrzymywania się ich efektu wśród grupowych narcyzów i osób, które nie przejawiają tej cechy.
Wpływ spodziewanych rezultatów
W kontekście światowego zagrożenia agresja międzygrupową, np. ataki terrorystyczne, jednym z ważnych wyzwań dla nauk społecznych jest poszukiwanie sposobów zapobiegania radykalizacji osób, które mogą sądzić, że ich grupa jest wykluczona z relacji międzygrupowych. Skłonni do agresji członkowie zradykalizowanych grup charakteryzują się wysokim poziomem narcyzmu grupowego. Planowane badania mogą mieć istotny wpływ na rozwój nauki, społeczeństwa i cywilizacji ponieważ pozwolą lepiej zrozumieć psycho-fizjologiczny mechanizm leżący u podstaw agresji charakterystycznej dla narcyzmu grupowego oraz mechanizm redukcji tej agresji. Wiedza ta będzie istotna także dla utrzymywania harmonijnych relacji międzygrupowych w integrującej się Europie, gdzie prawdopodobieństwo nieporozumień i poczucia wykluczenia w relacjach międzygrupowych jest duże. Efektywność znanych metod redukcji wrogości międzygrupowej nie jest sprawdzona w odniesieniu do osób, które są, jak narcyzi grupowi, do niej skłonne.
Pionierskość projektu
Badania oparte są o najnowszy stan wiedzy w zakresie narcyzmu, szczególnie grupowego, reakcji na wykluczenie społeczne oraz praktyki uważności. Projekt zakłada współpracę wiodących ekspertów w zakresie tych badań. Interdyscyplinarność projektu polega na wykorzystaniu najnowszych odkryć w zakresie psychologii społecznej i klinicznej, neurobiologii społecznej oraz fizjologii reakcji emocjonalnych. Proponowane badania testują nowe hipotezy stanowiące twórcze powiązanie rezultatów najnowszych badań w tych dziedzinach. Między innymi dlatego mają one szansę dostarczyć nowych, istotnych dla nich odkryć. Badania te mogą znacznie pogłębić wiedzę na temat:
- defensywnej roli agresji narcyzów grupowych, która była wielokrotnie postulowana, ale nigdy potwierdzona empirycznie;
- wciąż niewystarczająco zbadanych czynników moderujących negatywne odczucia wobec wykluczenia w relacjach międzygrupowych;
- wciąż niejasnych mechanizmów oddziaływania praktyki uważności na postawy i zachowania międzygrupowe.
Zespół badawczy
